W dniu 9 lipca 2018 r. weszły w życie m.in. przepisy zmieniające ustawę z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 2018 r. poz. 1025) – dalej: k.c. dokonujące modyfikacji w zakresie instytucji przedawnienia. Jedną z najistotniejszych zmian jest znowelizowanie art. 118 k.c. i skrócenie podstawowego terminu przedawnienia do 6 lat. Dotychczas art. 118 k.c. zakładał, że jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, to termin przedawnienia wynosił 10 lat. Natomiast roszczenia o świadczenia okresowe oraz związane z prowadzeniem działalności gospodarczej przedawniają się bez zmian po upływie 3 lat.
Zmianie uległ również art. 125 § 1 Kodeksu cywilnego. Po nowelizacji, zgodnie z przywołanym przepisem, roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo sądem polubownym lub ugoda zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd przedawnia się z upływem 6 lat. Jeżeli jednak stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenie okresowe należne w przyszłości przedawnia się z upływem 3 lat. Nowelizacja wprowadziła również modyfikację w zakresie sposobu liczenia upływu terminu przedawnienia. Od 9 lipca 2018 r. koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba, że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.
Podstawowym argumentem przemawiającym za wprowadzeniem powyższych zmian były trudności dowodowe, ponieważ jak wskazuje resort sprawiedliwości: „po upływie zbyt długiego okresu trudno jest nie tylko wykazać roszczenie, ale przede wszystkim jego ewentualne wygaśnięcie”.
Kolejną ważną zmianą jest wprowadzenie § 21 do art. 117 k.c., zgodnie z którym po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi. Oznacza to, iż sąd rozpoznający sprawę przeciwko konsumentowi, powinien z urzędu badać czy roszczenie nie uległo przedawnieniu. Jeśli po analizie materiału dowodowego sąd stwierdzi, że upłynął termin przedawnienia, powództwo zostanie oddalone przez sąd. Dotychczas sąd rozpatrywał kwestię przedawnienia wyłącznie na zarzut podniesiony przez pozwanego, co mogło doprowadzić do sytuacji w której sąd wydawał wyrok zasądzający, pomimo przedawnienia roszczenia. Ponadto dodano art. 1171, który zawiera zastrzeżenie, iż „w wyjątkowych przypadkach sąd może, po rozważeniu interesów stron, nie uwzględnić upływu terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, jeśli wymagają tego względy słuszności”. W takim przypadku sąd powinien w szczególności rozważyć: długość terminu przedawnienia, długość okresu od upływu terminu przedawnienia do chwili dochodzenia roszczenia, charakter okoliczności, które spowodowały niedochodzenie roszczenia przez uprawnionego, w tym wpływ zachowania zobowiązanego na opóźnienie uprawnionego w dochodzeniu roszczenia. Powyższa nowelizacja oznacza, iż sąd opierając się na względach słuszności będzie mógł nie uwzględnić przedawnienia, co może skutkować wydaniem wyroku zgodnego z żądaniem powoda.
Do roszczeń, które powstały przed dniem 9 lipca 2018 r. i w tym dniu jeszcze nie uległy przedawnieniu, zgodnie z przepisami przejściowymi – stosuje się nowe przepisy. Zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy nowelizującej, jeżeli termin przedawnienia jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się na nowo z dniem 9 lipca 2018 r. Jeżeli jednak przedawnienie, którego bieg terminu rozpoczął się przed dniem wejścia w życie nowelizacji, nastąpiłby przy uwzględnieniu dotychczasowego terminu przedawnienia wcześniej, to przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu. Natomiast do przysługujących konsumentowi roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie zmian i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, których terminy przedawnienia określają art. 118 i 125 § 1 k.c., stosuje się przepisy ustawy w brzmieniu dotychczasowym. Oznacza to, iż roszczenia przysługujące konsumentom podlegają przedawnieniu na starych zasadach. Ponadto, roszczenia przedawnione przysługujące przeciwko konsumentowi, co do których do dnia wejścia w życie nowych przepisów nie podniesiono zarzutu przedawnienia, podlegają z dniem 9 lipca 2018 r. skutkom przedawnienia, które zostały wprowadzone nowelizacją, a zatem od dnia 9 lipca 2018 r. sądy z urzędu powinny badać czy w danej sprawie doszło do przedawnienia.
Katarzyna Story
Prawnik